Trong quá trình trồng tiêu thường phát hiện cây tiêu bị tỷ lệ kèo nhà cáing lá dần dần và bắt đầu có biểu hiện của sự suy kiệt, bộ rễ của cây chậm phát triển và xuất hiện những vết u sưng, thâm đen. Tuy nhiên cây không chết ngay mà sinh trưởng chậm dần lại, đến hai ba năm sau thì chết. Đây chính là dấu hiệu cơ bản của bệnh tỷ lệ kèo nhà cáing lá hay còn gọi là bệnh chết chậm ở cây tiêu.

Triệu chứng

Khi bị bệnh, các lá già sẽ xuất hiện màu tỷ lệ kèo nhà cáing, từ trong gân lá tỷ lệ kèo nhà cáing ra và dần dần lan ra toàn bộ bề mặt lá. Cây ngừng sinh trưởng và bắt đầu héo. Khi bị nặng các đốt lá bắt đầu rụng khiến bộ tán lá trở nên thưa thớt.

Gié hoa bị rụng hoặc không đậu quả ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng của vườn.

Bệnh có khả năng lây lan nhanh, ban đầu chỉ là xuất hiện ở tầng dưới của tán, sau lan dần ra cả trụ và bắt đầu lan sang những trụ tỷ lệ kèo nhà cái bên cạnh. Nếu không chữa trị kịp thời bệnh sẽ lây lan cả vườn tỷ lệ kèo nhà cái hoặc cả vùng trồng.

Bệnh thường phát triển chậm, thời kì chủ yếu là bị tỷ lệ kèo nhà cáing lá, phải mất 2- 3 năm cây mới bắt đầu rụng đốt và thưa tán. Tuy nhiên lúc này cây không thể cứu chữa được nữa mà có khả năng lây lan rộng ra cả vườn cây.

Cây tiêu bị tỷ lệ kèo nhà cáing lá là do ảnh hưởng trực tiếp từ bộ rễ. Đầu rễ tiêu bị thối và xuất hiện những nốt sần do nấm tạo thành. Đầu tiên những nốt sần xuất hiện riêng rẽ sau đó tạo thành những chuỗi trên khắp rễ và khiến rễ bị thối. Cây bị bệnh khi không thể hút nước và chất dinh dưỡng được nữa.

Nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân gây bệnh tỷ lệ kèo nhà cáing lá trên cây tiêu là do sự kết hợp giữ tuyến trùngMeloidogyne incognitavà nấmFusarium solani, nấmPhytophthoraspp.,Pythiumspp., gây nên những nốt sần trên rễ chính. Đầu tiên tuyến trùng sẽ tấn công tỷ lệ kèo nhà cáio rễ nhằm tạo ra những vết thương và nốt sưng để nấm có thể dễ dàng xâm nhập. Nấm tấn công sẽ gây thối rễ cây, cây không thể hút chất dinh dưỡng nên ngừng sinh trưởng. Lá cây xuất hiện màu tỷ lệ kèo nhà cáing, tháo đốt và chết dần.

Tuyến trùngMeloidogyne incognitachỉ tấn công tỷ lệ kèo nhà cáio những phần mô mềm của rễ như rễ non hoặc đầu chóp rễ, sau đó tạo thành những nốt sần. Số lượng và kích cỡ của các nốt sần đại diện cho số lượng tuyến trùng đã xâm nhập, khi mới xâm nhập chỉ tỷ lệ kèo nhà cáii mm nhưng sau đó sẽ lớn dần lên thành cm.

Nếu bộ rễ bị vết thương thì không cần sự tấn công của các tuyến trùng, các loài nấm nhưPhytophthoraspp.,Pythiumspp sẽ tấn công tỷ lệ kèo nhà cáio rễ cây và làm thối rễ khiến cây không thể sinh trưởng, tỷ lệ kèo nhà cáing lá và chết dần.

Biện pháp phòng trừ

Đây là một trong những bệnh phổ biến và khó điều trị dứt điểm nên bà con cần chú ý đến các biện pháp canh tác trước khi gieo trồng và chăm sóc vườn tỷ lệ kèo nhà cái để hạn chế tuyến trùng phát triển.

Các biện pháp canh tác cần chú ý như sau:

Không nên trồng mới tiêu ngay khi vừa loại bỏ những cây bị bệnh vì lúc này tuyến trùng vẫn nằm trong đất, vẫn có thể xâm nhập hại rễ tiêu khiến vườn trồng bị bệnh. Cần chọn lựa biện pháp luân canh các loại cây trồng khác trong 2- 3 năm để loại bỏ nấm và tuyến trùng trong đất có thể gây hại cho tỷ lệ kèo nhà cái rồi mới bắt đầu trồng lại.

Không nên sử dụng đất bị bệnh để ươm tỷ lệ kèo nhà cái.

Trước khi gieo trồng cần vệ sinh đồng ruộng kĩ lưỡng, loại bỏ tất cả các tàn dư thực vật, rễ của loài tỷ lệ kèo nhà cái cũ. Cày và phơi đất trong mùa khô để loại bỏ toàn bộ tuyến trùng.

Cần bổ sung lượng phân hữu cơ hàng năm để cải tạo đất và bổ sung chất dinh dưỡng cho đất, tăng thêm hoạt động của vi sinh vật có tính đối kháng với tuyến trùng để hạn chế sự phát triển của chúng. Bón phân vô cơ cân đối để tỷ lệ kèo nhà cái được sinh trưởng và phát triển tốt nhất, tăng sức chống chịu với sâu bệnh hại.

Hạn chế đào xới và tưới tràn trong vườn tiêu, sẽ tạo điều kiện cho tuyến trùng hoạt động mạnh.

Thường xuyên thăm vườn để nhanh chóng phát hiện ra những tỷ lệ kèo nhà cái bị bệnh và xử lý sớm trước khi lây lan.

Đào bỏ ngay những tỷ lệ kèo nhà cái bị bệnh nặng và tiêu hủy ra khỏi vườn tỷ lệ kèo nhà cái.

Biện pháp hóa học

Ngay khi phát hiện ra những cây bị bệnh cần sử dung ngay các loại thuốc trừ nấm như Viben C 50 BTN 0.3% (2- 4 lít dung dịch/gốc) cùng với các loại thuốc trừ tuyến trùng như Nokaph 10 G (20- 30 g/gốc), Oncol 20 ND 0,3 % (1- 4 lít dung dịch/gốc), Marshal 200 SC 0,3 % (2 – 4 lít dung dịch/gốc), Marshal 5 G (50 – 100 g/ gốc). Tùy tỷ lệ kèo nhà cáio thời điểm bệnh phát sinh, mức độ của bệnh mà điều chỉnh liều lượng hợp lí. Bạn nên phun thuốc khoảng từ 2- 4 lần tỷ lệ kèo nhà cáio mùa mưa, mỗi lần cách nhau 1 tháng để phòng trừ nấm phát triển.

Nếu sử dụng thuốc dạng bột hoặc dạng hạt cần tạo rãnh sâu từ 10- 20 cm cách gốc 20- 50 cm rồi lấp đất lại. Cần xử lý thuốc trong điều kiện đất đủ ẩm để thuốc đạt hiệu quả cao nhất.

Tạp chí Sinh học Việt Nam