Khói keo nha cai 5 lá chứa hơn 7.000 hóa chất trong đó có 69 chất gây ung thư. Ảnh minh họa.

Tác hại của keo nha cai 5 lá – Bài toán kinh niên và những tổn hại về kinh tế

Th.s – Bác sỹ Nguyễn Tuấn Lâm (Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam cho biết, khói keo nha cai 5 lá chứa hơn 7.000 hóa chất trong đó có 69 chất gây ung thư. Trên thế giới, mỗi năm, keo nha cai 5 lá gây ra trên 7 triệu ca tử vong, trong đó có 600 nghìn ca tử vong do hút keo nha cai 5 thụ động, 64 % số tử vong do hút keo nha cai 5 thụ động là nữ.

Theo Th.S Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại keo nha cai 5 lá, Việt Nam mỗi năm có khoảng 40.000 người tử vong vì các bệnh liên quan đến keo nha cai 5 lá, nếu các biện pháp can thiệp không có hiệu quả thì con số này có thể tăng lên 70.000 người/ năm đến năm 2030.

Cũng theo bà Hải, các bệnh có nguyên nhân chính từ keo nha cai 5 lá bao gồm: đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, ung thư phổi… Đây là những nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong ở Việt Nam.

Trong khi đó, phần đóng góp của ngành công nghiệp keo nha cai 5 lá đối với ngân sách quốc gia không đủ để bù đắp những tổn hại về kinh tế và sức khỏe do sử dụng keo nha cai 5 lá gây ra đối với cá nhân, gia đình và toàn xã hội. Những tổn thất này bao gồm chi phí cho khám chữa bệnh do hút keo nha cai 5 gây ra, do mất khả năng lao động, tổn thất do cháy nổ, ô nhiễm môi trường...

Dẫn số liệu ước tính từ Điều tra toàn cầu về sử dụng keo nha cai 5 lá ở người trưởng thành - GATS 2015, người dân Việt Nam phải bỏ ra 31.000 tỷ đồng/năm để mua keo nha cai 5 lá hút, tổn thất kinh tế ước tính trên 24.000 tỷ đồng mỗi năm (tương đương gần 1% GDP của năm ước tính) để điều trị 5 nhóm bệnh (ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa-hô hấp trên, phổi tắc nghẽn mãn tính, nhồi máu cơ tim, đột qụy) trên tổng số 25 nhóm bệnh do keo nha cai 5 lá gây ra - bà Hải  cho biết con số này còn chưa tính đến các chi phí khác như: chi phí điều trị 22 bệnh còn lại, chi phí do cháy nổ, do phá rừng, chi phí vệ sinh môi trường...

Tăng thuế sẽ tăng giá, giảm bệnh tật và tử vong

Tăng thuế keo nha cai 5 lá là khuyến nghị của WHO và của nhiều chuyên gia trong lĩnh vực y tế. Tăng thuế keo nha cai 5 lá vừa làm giảm sử dụng keo nha cai 5 lá, qua đó giảm bệnh tật và tử vong, đồng thời giảm chi phí khám chữa bệnh do sử dụng keo nha cai 5 lá. Đây cũng là một trong những phương pháp nhằm tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước. Đặc biệt tăng thuế còn là giải pháp hiệu quả giảm hút keo nha cai 5 lá ở trẻ em.

Sơ đồ thuế keo nha cai 5 lá trong giá bán lẻ các nước trong khu vực (2016).  Nguồn: WHO

Ths. BS Nguyễn Tuấn Lâm, Tổ chức Y tế thế giới nhận định việc tăng thuế keo nha cai 5 lá có nhiều lợi ích, trong đó, việc tăng thuế làm giảm sử dụng và ngăn ngừa trẻ em bắt đầu hút keo nha cai 5 lá.

“Tăng thuế keo nha cai 5 lá sẽ tác động mạnh hơn tới thanh thiếu niên. Việc tăng thuế đặc biệt có hiệu quả đối với nhóm trẻ và vị thành niên. Vì những đối tượng này còn đi học, hoặc chưa có khả năng kiếm tiền. Nên khi giá keo nha cai 5 tăng, khả năng mua keo nha cai 5 hút sẽ giảm. Ước tính, khi tăng thuế để giá tăng 10% thì tỷ lệ giảm tiêu dùng ở nhóm này cũng là 10% hoặc cao hơn”, ông Lâm cho hay.

Hiện nay, thuế và giá keo nha cai 5 lá tại Việt Nam thuộc nhóm thấp so với thế giới và khu vực. Theo luật thuế hiện hành, thuế tiêu thụ đặc biệt của keo nha cai 5 lá bằng 70% giá xuất xưởng. Tuy nhiên khi tính theo chuẩn quốc tế, là thuế trong giá bán lẻ, thì tỷ lệ của Việt Nam (bao gồm cả thuế VAT) chỉ chiếm khoảng 35,6%. Tỷ lệ này thấp hơn nhiều so với trung bình thế giới 56% và thấp hơn đa số các nước ASEAN.

Năm 2008, sau khi áp dụng mức thuế mới 65%, tăng 10% so với mức 55% năm 2007, doanh thu từ thuế keo nha cai 5 lá đã tăng hơn 1000 tỷ đồng so với năm 2007 mặc dù tiêu dùng trong nước năm 2008 giảm khoảng 8% so với năm 2007.

Tuy nhiên việc tăng thuế chỉ trong 1 năm duy nhất không có nhiều tác dụng, vì các năm sau đó thuế không tăng nên tiêu dùng lại tiếp tục trở lại xu hướng tăng như trước đó. Năm 2009, tiêu thụ lại tăng 10% so với 2008 và tiếp tục tăng vào các năm sau đó.

Sau khi áp dụng mức thuế mới 70% vào năm 2016, thu thuế keo nha cai 5 lá ước tính tăng khoảng 1250 tỷ đồng so với năm 2015, do mức tăng thuế ít nên tác động tới tiêu dùng hầu như không đáng kể.

Kinh nghiệm quốc tế đã chỉ ra rằng, tăng thuế keo nha cai 5 lá làm tăng giá keo nha cai 5 lá khiến một bộ phận người hút keo nha cai 5 bỏ keo nha cai 5 giảm người tiêu dùng keo nha cai 5 lá. Tuy nhiên, do thu nhập tăng liên tục nhờ tăng trưởng kinh tế nên nếu chỉ tăng 1 lần và tăng ở mức thấp thì tiêu dùng keo nha cai 5 lá chỉ giảm trong ngắn hạn rồi tăng trở lại. Do đó thuế cũng phải tăng hàng năm để giá tăng cao tốc độ tăng thu nhập.

Việt Nam nên bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 2.000 đồng/bao keo nha cai 5 lá hoặc tối ưu là 5.000 đồng/bao keo nha cai 5 lá từ năm 2020. Đồng thời, thuế keo nha cai 5 lá nên tăng cho tới khi đạt 70% hoặc hơn trong giá bán lẻ, như khuyến cáo của WHO và các chuyên gia y tế.

.

Clip: Tác hại kinh hoàng của keo nha cai 5 lá. Nguồn: Zing

Phùng Nguyên