Cầu kỳ hơn bất cứ bộ môn chơi tỷ lệ kèo nhà cái nào khác, hội "nuôi" tỷ lệ kèo nhà cái biểu trưng nét thanh lịch của người Hà Nội ngày càng đầu tư phụ kiện trưng bày

Trước đây, cứ đến dịp Tết, trong mỗi gia đình quyền quý ở Hà Nội lúc nào cũng có bát tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên được con cháu nuôi dưỡng tỉ mỉ để dâng lên ông bà hay trang trí trong nhà. Sau thời gian dài bị mai một và được khôi phục lại bởi một số nghệ nhân thì một lần nữa, thú chơi tôn vinh sự khéo léo của người Tràng An xưa sôi động trở lại. Có những người với kinh nghiệm 10 năm, 30 năm, nhưng cũng có những người chỉ mới "vào nghề". Vậy, thú chơi thủy tiên trong Tết hiện đại có khác gì so với ngày xưa?

Công đoạn khó nhất nay dễ dàng hơn khi có các lớp học

Còn 1 tháng nữa mới tới Tết Nguyên đán, song, ngay từ Tết dương lịch, nhiều người đã bắt đầu tìm kiếm các mối mua củ tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên cũng như tham gia vào lớp học tỉa củ, dưỡng tỷ lệ kèo nhà cái.

Năm nay, mô hình lớp học đa dạng và dễ tiếp cận với mọi người hơn. Với những người bắt đầu chơi, có thể tham gia vào các workshop, buổi giao lưu của các nghệ nhân, chiêm ngưỡng những mẫu tỉa cầu kỳ và được hướng dẫn để tự tay gọt tỉa củ tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên. Trung bình hoạt động này sẽ diễn ra trong một buổi sáng hoặc chiều cuối tuần, với chi phí vào khoảng 700.000đ - 800.000đ, đã kèm các chi phí cho hoạt động trải nghiệm.

Trong khi đó, với những người chơi đã "qua mức cơ bản", phần nào hiểu về đặc trưng của loài "tiên của nước" này thì sẽ tụ họp lại ở một địa điểm. Tại đó, mỗi người sẽ tự mang đi những củ tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên, những bộ đồ dùng hay bát đựng tỷ lệ kèo nhà cái mà mình thích nhất. Mọi người sẽ cùng kể cho nhau nghe về quá trình theo đuổi bộ môn tỉa củ khéo léo hay giới thiệu về các dụng cụ mà mình có. Với những buổi như thế này, người mới cũng có thể tham dự để học hỏi thêm kinh nghiệm.

Song, không thể phủ nhận rằng, để có tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên nở đúng, đẹp vào dịp Tết, đòi hỏi người chơi phải có sự đầu tư về cả công sức lẫn thời gian. Một người chơi tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên lâu năm ở Hà Nội từng chia sẻ rằng:"Với tôi, điều thú vị và cuốn hút nhất ở thủy tiên không phải là sắc, hương, hay bộ rễ dài và trắng muốt như râu tiên ông mà là ở sự ảo diệu thiên biến vạn hóa của nó. Sự ảo diệu ấy cho phép người chơi có thể sáng tạo linh hoạt để tạo ra những hình dáng, thế tỷ lệ kèo nhà cái vô cùng phong phú mà mỗi bát tỷ lệ kèo nhà cái luôn là một tác phẩm độc nhất vô nhị, không thể trùng lặp".

Mẫu tỷ lệ kèo nhà cái và bát được mang tới trong một buổi giao lưu tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên. Ảnh: Thủy Lợi Coffe

Ngay từ khâu chọn củ thủy tiên, đã phải là củ chất lượng, được đem về những vùng chuyên canh ở Trung Quốc, Úc, Mỹ. Sau đó, người mua về phải ngâm nước cho căng mọng và cây bắt đầu nhú mầm. Tiếp theo, người chơi phải tìm góc yên tĩnh để chuyên tâm gọt tỉa. Chỉ riêng gọt tỉa cũng phải để ý làm sao không gọt trái mắt, phạm chỗ đọt mầm chưa nhú hay trúng phải hướng mầm, chỉ vô tình sai một mắt thôi là mầm sẽ mọc lệch, phá hủy luôn dáng tỷ lệ kèo nhà cái sau này. Sau mỗi bước gọt, củ thủy tiên phải được lau rửa nhiều lần sao cho nhựa không còn bám lại được trên củ. Riêng công đoạn từ lúc củ này mầm đến khi đâm rễ, trổ giò và kết nụ thì phải qua ba bốn lần rọt tỉa, sửa sang và hai ba chục lần được thay nướ mới.

Đến cả nước để dưỡng thủy tiên cũng phải là nguồn nước sạch, chỉ cần nước có nhiễm hóa chất hay phèn chua là củ sẽ hỏng ngay. Chẳng thế mà những người chơi bộ môn này truyền tai nhau một câu "Tiên của nước, đĩa ngọc chén ngà".

Những phụ kiện vài trăm đến vài triệu được săn lùng

Mặc dù công đoạn tỉa tót và dưỡng thủy tiên vẫn cần tuân thủ nghiêm ngặt những quy luật từ xưa truyền lại, song, người chơi tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên bây giờ đã có sự sáng tạo và đầu tư nhiều hơn cho các phụ kiện. Ngoài bộ dụng cụ tỉa 6 món, chậu, chổi lông gà, bình, khay... thì có thêm những đồ decor hay các bình, lọ với kiểu dáng thiết kế độc lạ, hoặc mang theo một ý nghĩa nào đó.

Khảo sát qua một số hội nhóm trao đổi, mua bán phụ kiện chơi tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên, không khó bắt gặp những bài viết rao bán các loại bình, lọ, đèn, nến với chất liệu và giá thành khác nhau. Có những bình bằng gỗ, đồng giá vài trăm ngàn đồng, song, cũng có những bình, đèn, nến bằng pha lê, bạc, đồng lên tới cả triệu đồng.

Các bình tỷ lệ kèo nhà cái với giá từ 500.000đ - 2.500.000đ được chào bán trên mạng xã hội và rất đông người hỏi mua. Ảnh: Hải Yến Bùi, Hồng Phương Phạm

Anh Nguyễn Anh Quân (Hà Nội) cho biết:"Bao năm nay nhà tôi thường chơi với bát, đũa, chổi, dao... từ thời mẹ để lại cho, đến mùa Tết là đem ra dùng, rồi lại rửa sạch cất đi. Thú thực là vì đi làm quanh năm nên không có nhiều thời gian chăm chút, mẹ để lại cho ra sao thì dùng như vậy. Nhưng năm nay, bạn bè xung quanh rủ nhau đổi mới các phụ kiện chơi tỷ lệ kèo nhà cái nên tôi cũng lên mạng tìm thêm các mẫu mới. Những lọ tỷ lệ kèo nhà cái, bình tỷ lệ kèo nhà cái bây giờ có họa tiết hiện đại, hợp mắt mình, chứ không còn chỉ một kiểu truyền thống là bình thủy tinh trong suốt như nhà mình đó giờ nữa".

Hơn nữa, theo anh Quân, vốn củ tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên không quá đắt nên hoàn toàn có thể chi trả một mức từ 1 triệu tới 5 triệu đồng cho các bình tỷ lệ kèo nhà cái kiểu dáng đẹp hay là sắm cả bộ trang trí để trưng tỷ lệ kèo nhà cái vào dịp Tết này.

Ảnh: Hồng Phương Phạm, Hai Yen Bui

Bên cạnh những phụ kiện mua sẵn, cũng có người đăng khắp cõi mạng để tìm một chỗ có thể chế tác chiếc đế bằng gỗ theo một kiểu dáng ưng ý. Theo như tiết lộ, một người thợ đang báo giá 3.400.000đ cho một chiếc đế nhỏ kê bát tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên này.

Một số người lại săn lùng những chiếc bát chiết yêu để tăng sự cổ kính cho bát tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên ngày Tết. Hai chiếc bát được giao bán với giá 500.000đ. Ảnh: Bùi Tôn Quý

Trong thời buổi hiện đại, hầu như nhu cầu gì cũng có thể tìm được dịch vụ đáp ứng. Cũng có những người được tìm đến để gọt củ tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên thuê. Thế nhưng, thường ai đã dấn thân vào bộ môn thủy tiên này thì đều lựa chọn tự tay làm hết. Từ cách chọn, lựa rồi tỉa, dưỡng... cả quá trình như một khoảng lặng - một nốt nhạc trầm trong bản nhạc sôi động ngày Tết đến xuất về.

Người chơi tỷ lệ kèo nhà cái thủy tiên, bất kể già - trẻ, gái - trai, nhưng chính nhưng người trẻ cũng cảm thấy bản thân có chút già đi, phái mạnh thì khéo léo hơn và mang theo hoài niệm. Nhìn tỷ lệ kèo nhà cái nay lại nhớ tỷ lệ kèo nhà cái xưa và nhớ cả những ngày Tết của thời thơ ấu.