(Tổ Quốc) - Điệu múa Tắc xình luôn có sức hấp dẫn không chỉ với đồng bào dân tộc Sán Chay, tỉnh Thái Nguyên, mà còn thu hút sự quan tâm của nhiều dân tộc anh em khác sinh sống trên vùng cao phía Bắc.
Theo quan niệm tín ngưỡng của người Sán Chay, múa bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái (múa Cầu mùa) mang ước nguyện của con người, về một năm tiết trời thuận lợi, muôn loài sinh sôi, lúa ngô được mùa, bản làng bình yên, hạnh phúc.
Đồng thời thể hiện đạo lý tưởng nhớ tổ tiên, là cầu nối tâm linh giữa đất trời và lòng bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái, cõi sống và cõi chết, thế hệ trước và thế hệ sau, thắp lên niềm tin, khát vọng chinh phục thiên nhiên của bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái dân lao động.
Múa bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái hội tụ các yếu tố của trình diễn dân gian, trải qua thời gian dài tồn tại, phát triển đã được cộng đồng người Sán Chay thừa nhận và lưu truyền qua nhiều thế hệ, trở thành một di sản phi vật thể đặc sắc cấp quốc gia của tỉnh Thái Nguyên. Đồng thời, điệu múa này cũng góp phần vào sự đa dạng văn hóa trong vườn hoa văn hóa cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
Múa bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái là một loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian độc đáo, được người dân tộc Sán Chay được lưu giữ, bảo tồn và truyền lại cho nhiều thế hệ.
Các nhạc cụ dân dã như trống, kèn và gõ những ống nứa to nhỏ, dài ngắn khác nhau tạo ra những âm thanh lúc khoan lúc nhặt giữ nhịp cho điệu nhảy
Điệu bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái gồm có 9 điệu cơ bản: Thăm đường, lập làng, bắt quyết, mài dao, phát nương dọn rẫy, tra mố, hái lượm, mừng mùa vụ và chim gâu. Bên cạnh việc thể hiện ước nguyện của con người, cầu thời tiết thuận lợi, muôn loài sinh sôi, lúa ngô được mùa, cầu cho bản làng bình yên, hạnh phúc, vũ điệu bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái cũng thể hiện đạo lý nhớ ơn tổ tiên, mối quan hệ thế hệ trước và thế hệ sau, thắp lên niềm tin, khát vọng chinh phục thiên nhiên của người dân lao động.
Là một điệu múa tập thể, nhưng bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái có nét độc đáo riêng.
Từ những động tác trong lao động sản xuất và sinh hoạt hàng ngày như xúc tép, bắt cá, tra hạt, đuổi thú, phát nương... và những công cụ lao động sản xuất mà bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái đã sáng tạo, cách điệu thành vũ điệu để phục vụ sinh hoạt văn hóa cộng đồng.
Điệu múa bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái có tiết tấu riêng, tắc thì đưa chân lên, xình thì đặt chân xuống. Hình tượng múa ở đây thể hiện rất rõ tín ngưỡng phồn thực, đó là ngọn tre và dụng cụ gõ được biểu trưng như cầu nối truyền khí dương từ 4 tầng mây (trời), hòa quyện với khí âm (đất), và âm dương sẽ hài hòa tạo ra sự sinh sôi nảy nở, tác động vào cuộc sống lao động sản xuất, tạo ra tâm lý phù hộ để mưa thuận gió hòa, làm ăn thuận lợi.
Múa bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái là điệu múa nghi lễ, vừa tái hiện các hoạt động lao động sản xuất của người Sán Chay, vừa thể hiện đời sống tâm linh của người dân làm nông nghiệp, phụ thuộc hoàn toàn vào các yếu tố tự nhiên. Việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản Múa bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái không chỉ có ý nghĩa giáo dục truyền thống cho các thế hệ mai sau, khơi dậy lòng tự hào về bản sắc riêng của cộng đồng Sán Chay, mà còn khích lệ tinh thần đoàn kết cộng đồng và góp phần vào công tác xây dựng đời sống văn hóa của Thái Nguyên.
Trải qua thăng trầm của thời gian, múa bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái vẫn giữ nguyên được nét độc đáo và đậm bản sắc dân tộc. Chính vì vậy, ngày 25/8/2014, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ra Quyết định số 2684/QĐ-BVHTTDL công nhận múa bóng đá tỷ lệ kèo nhà cái là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.
