(Cinet) - Liên hoan nghệ thuật hát tỷ lệ kèo nhà cái, đàn Tính toàn quốc đang diễn ra sôi nổi tại tỉnh Hà Giang. Nhân dịp này, chúng tôi có cơ hội được gặp gỡ nhiều nghệ nhân đã dành nhiều tâm huyết góp phần vào việc bảo tồn và phát triển nghệ thuật hát tỷ lệ kèo nhà cái.

Liên hoan nghệ thuật hát tỷ lệ kèo nhà cái, đàn Tính toàn quốc diễn ra sôi nổi tại tỉnh Hà Giang.Ảnh:Nam Nguyễn

Một trong các nghệ nhân để lại ấn tượng sâu sắc với chúng tôi là nghệ nhân Nguyễn Văn Chự, người dân tộc Tày, quê ở Thôn Chang, xã Phương Độ, Tp Hà Giang, tỉnh Hà Giang. Năm nay 65 tuổi nhưng ông đã dành 2/3 cuộc đời gắn bó với tỷ lệ kèo nhà cái.



tỷ lệ kèo nhà cái là đam mê



Chia sẻ về cơ duyên đến với hát tỷ lệ kèo nhà cái, ông Chự cho biết trước tiên là từ niềm đam mê với văn hóa, văn nghệ cổ truyền của dân tộc Tày. Mặt khác ông cũng là truyền nhân đời thứ 7 của dòng họ gắn bó với nghề tỷ lệ kèo nhà cái. Có lẽ do được tiếp xúc với tỷ lệ kèo nhà cái từ nhỏ nên tỷ lệ kèo nhà cái đã thấm vào từng tế bào và trở thành một phần không thể thiếu đối với ông Chự.

Thầy tỷ lệ kèo nhà cái Nguyễn Văn Chự

Chàng trai 25 tuổi năm ấy, vì đam mê và tâm nguyện được giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc cũng như nối nghiệp của tổ tiên dòng họ đã tổ chức lễ Lẩu tỷ lệ kèo nhà cái cấp sắc và trở thành thầy tỷ lệ kèo nhà cái.



Và cũng bởi quyết định khi ấy mà hôm nay chúng ta mới được thưởng thức tiếng hát, tiếng đàn của ông Chự - truyền nhân của dòng tỷ lệ kèo nhà cái văn nức tiếng Hà Giang một thời. “Tôi thường đi thực hiện các lễ tỷ lệ kèo nhà cái cho các gia đình trong làng bản như cầu phúc, chúc thọ cho các cụ cao niên, cầu sinh cho các cặp vợ chồng hiếm muộn, tiễn đưa người đã khuất về trời và cứ 2 năm 1 lần, dòng tỷ lệ kèo nhà cái chúng tôi đều tổ chức Lễ Lẩu tỷ lệ kèo nhà cái biooc mạ để cầu quốc thái dân an, hạnh phúc cho mọi người” – ông Chự cho biết.



Trích đoạn Lễ Lẩu tỷ lệ kèo nhà cái biooc mạ cũng chính là tiết mục đặc sắc mà ông Chự cùng các nghệ nhân của hội nghệ nhân dân gian Hà Giang, các nàng hương ở xã Phương Độ tham gia biểu diễn trong Liên hoan nghệ thuật hát tỷ lệ kèo nhà cái, đàn Tính toàn quốc 2018. Bày tỏ niềm vui sướng, tự hào, ông Chự chia sẻ “Đây là cơ hội rất tốt để chúng tôi giới thiệu với du khách và bạn bè khắp nơi về bản sắc văn hóa của dân tộc Tày Hà Giang.”



Lan tỏa tình yêu tỷ lệ kèo nhà cái đến cộng đồng



Niềm vui lớn nhất của ông Chự cũng như nhiều nghệ nhân khác của tỉnh Hà Giang là nghệ thuật hát tỷ lệ kèo nhà cái đã nhận được nhiều sự quan tâm của Đảng và Nhà nước để bảo tồn và phát huy giá trị trong cuộc sống đương đại.

Hình ảnh tại Liên hoan nghệ thuật hát tỷ lệ kèo nhà cái đàn tính tại Tuyên Quang năm 2015

Ông hồ hởi chia sẻ: “Tại địa phương tôi, được sự quan tâm của chính quyền, nhiều lớp học hát tỷ lệ kèo nhà cái đã được mở, thu hút đông đảo quần chúng nhân dân đến học tập. Trong các lớp học thì đều có đầy đủ các thành phần lứa tuổi, từ già đến trẻ, cả đàn ông lẫn đàn bà. Còn chúng tôi, hiện vẫn đang hành nghề thường xuyên, vẫn được bà con trong làng ngoài xóm mời đi làm các lễ như cầu an, cầu phúc… Có nhiều đoàn còn tìm đến tôi để ghi âm các trích đoạn tỷ lệ kèo nhà cái về nghiên cứu. Tôi còn được ngành Văn hóa Hà Giang mời để biểu diễn trích đoạn lễ Lẩu tỷ lệ kèo nhà cái biooc mạ trong Liên hoan hát tỷ lệ kèo nhà cái đàn tính lần VI”.



Niềm vui của người nghệ nhân cũng thật giản dị. Vui vì tỷ lệ kèo nhà cái được các cơ quan quản lý văn hóa từ địa phương tới Trung ương quan tâm, bảo tồn tinh hoa nghệ thuật. Vui vì tỷ lệ kèo nhà cái vẫn được bà con nhân dân yêu thích, đón nhận và đặc biệt là được các bạn trẻ quan tâm, theo học dù không còn hình ảnh cả bản, cả làng tới xem lễ tỷ lệ kèo nhà cái như xưa nhưng được như hiện nay cũng đã là niềm an ủi lớn đối với các nghệ nhân có tuổi. Vui nhất có lẽ là vì được truyền lại những nét đẹp, những tinh hoa  của tỷ lệ kèo nhà cái tới thế hệ sau để loại hình nghệ thuật diễn xướng tâm linh của dân tộc Tày không bị mai một.



“Tôi đã là một nghệ nhân có tuổi. Điều tôi trăn trở là sau khi những nghệ nhân già như tôi không còn nữa, ai sẽ là người hát tiếp những điệu tỷ lệ kèo nhà cái, đàn tiếp những giai điệu quê hương. Vì vậy, tôi luôn mong muốn và động viên con cháu mình cố gắng giữ nghề, mong tất cả mọi người sẽ cùng nhau giữ gìn bản sắc văn hóa ông cha để lại để những giá trị đó còn mãi, sống mãi…”