Hội Vật kèo cá cược nhà cái nước, nét đẹp văn hóa độc đáo ở làng Vân
(Tổ Quốc) - Lễ hội vật cầu nước (còn gọi là vật cầu bùn) là một lễ hội truyền thống của làng Vân - nay là thôn Yên Viên, xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. Đây là Lễ hội vật cầu nước vô cùng độc đáo, diễn ra vào mùa hè (trong khi các lễ hội khác thường diễn ra vào mùa xuân) nên thu hút khá đông du khách từ mọi miền đất nước tới tham dự.
Lễ hội vật kèo cá cược nhà cái nước làng Vân được tổ chức vào các ngày 12,13 và 14 tháng Tư Âm lịch. Lễ hội là nét tín ngưỡng thờ Thần Mặt Trời của người dân làm nông nghiệp, có tính lịch sử, độc đáo, hài hước, vui vẻ, kịch tính và "độc nhất vô nhị."
Các thế hệ người làng Vân đã gìn giữ và lưu truyền điển tích khá ly kỳ. Tương truyền, trước đây, Thánh Tam Giang là Trương Hống, Trương Hát phò vua Triệu Quang Phục đánh giặc Lương (thế kỷ thứ VI). Khi đánh thắng quân Lương ở đầm Dạ Trạch thì bị bọn quỷ đen ở đầm quấy phá. Bọn quỷ đen ra điều kiện rằng nếu thắng, chúng phải được thưởng lớn. Nếu thua, chúng sẽ phải quy phục hầu nhà Thánh. Cuối cùng, bọn quỷ đen thua trận đã quy phục Đức Thánh Tam Giang. Dân mở hội ăn mừng chiến thắng, trong đó có các quân kèo cá cược nhà cái là biểu trưng cho trận chiến nêu trên, một đội là quân nhà Thánh, một đội là lũ quỷ nước.
Quả kèo cá cược nhà cái làm bằng gỗ mít nặng khoảng 20 kg, tượng trưng cho Mặt trời.
Trước khi vào trận, các bô lão thực hiện nghi lễ dâng hương, các quân kèo cá cược nhà cái đóng khố thực hiện nghi lễ tế Đức Thánh Tam Giang. Các quân kèo cá cược nhà cái ngồi xếp hàng đối diện nhau, mỗi đội cử ra một người đấu vật, đội nào thắng sẽ được giao kèo cá cược nhà cái trước. Đội vật kèo cá cược nhà cái gồm 16 quân kèo cá cược nhà cái là những thanh niên trai tráng khỏe mạnh được tuyển chọn kỹ lưỡng, chia làm 2 giáp gồm giáp Trên và giáp Dưới.
Sau khi ông chủ tế gieo kèo cá cược nhà cái xuống sân, các quân kèo cá cược nhà cái vào tranh cướp kèo cá cược nhà cái, giao tranh quyết liệt. Đội nào ôm kèo cá cược nhà cái đẩy được xuống lỗ kèo cá cược nhà cái của đối phương thì giành chiến thắng.
Vì được tổ chức 4 năm 1 lần, lễ hội vật kèo cá cược nhà cái nước làng Vân luôn là tâm điểm thu hút hàng nghìn người dân cùng du khách thập phương tìm về để chiêm ngưỡng những màn so tài thủy chiến với trái kèo cá cược nhà cái gỗ nặng hàng chục kg.
Hội vật kèo cá cược nhà cái nước được tổ chức trên sân có diện tích khoảng 200m2, mặt sân là bùn nhão, ở hai đầu sân có hai hố để đẩy kèo cá cược nhà cái xuống, mỗi lần đẩy được kèo cá cược nhà cái xuống hố là kết thúc một hiệp.
Quả kèo cá cược nhà cái làm bằng gỗ mít là tượng trưng cho Mặt trời với khối lượng nặng hàng chục kg.
Nhiệm vụ của 2 giáp là phải tranh cướp, di chuyển khối kèo cá cược nhà cái về phía hố kèo cá cược nhà cái của đối thủ.
Người dân reo hò cổ vũ cho 2 Giáp.
Cũng như một số lễ hội dân gian truyền thống khác, lễ hội Vật kèo cá cược nhà cái nước làng Vân mang đậm những nét tâm linh của cư dân trồng lúa nước định canh, hội mang nhiều yếu tố về phồn thực, rèn luyện sức khỏe, thỏa mãn nét văn hóa cổ xưa.
Được tổ chức trong ba ngày, lễ hội vật kèo cá cược nhà cái nước ngày 12 đánh hai kèo cá cược nhà cái, ngày 13 đánh ba kèo cá cược nhà cái và ngày 14 đánh bốn kèo cá cược nhà cái.
Mặc dù quyết liệt là vậy nhưng để đúng nghĩa đây là trò chơi mang tính kèo cá cược nhà cái mùa, kèo cá cược nhà cái hòa thuận nên ban tổ chức đã quán triệt các "quân kèo cá cược nhà cái" không được xích mích, va chạm thái quá.
Đồng thời, các khán giả cũng là cổ động viên của cả hai giáp, bất kì giáp nào chiến thắng cũng là niềm vui chung của cả làng.
Hội vật kèo cá cược nhà cái nước với ý nghĩa là hội mừng chiến thắng. Đồng thời cũng thể hiện mong muốn của cư dân trồng lúa nước kèo cá cược nhà cái cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt.
Đây là một lễ hội điển hình của văn hóa phồn thực Việt Nam, là niềm tự hào của người dân làng Vân từ bao đời nay.
