Khám phá nghề làm kèo cá cược nhà cái “đi Tây” ở Phú Yên
(Tổ Quốc) - Làng nghề thúng chai Phú Mỹ (Phú Yên) dần mai một, chỉ còn ít hộ gia đình duy trì được nghề nhờ các đơn đặt hàng cho khu du lịch và xuất khẩu đi nước ngoài.
Nghề làm kèo cá cược nhà cái (hay thuyền thúng) bằng tre của làng Phú Mỹ, xã An Dân, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên ước có tuổi đời hơn trăm năm, hình thành vào đầu thế kỷ XX. Trước đây, việc làm kèo cá cược nhà cái có lúc trở thành nghề chính của nhiều hộ gia đình ở Phú Mỹ với hàng trăm lao động, cái tên “làng kèo cá cược nhà cái” cũng phổ biến theo.
Nhưng qua thời gian, khi thuyền kèo cá cược nhà cái bằng nhựa ra đời, nhu cầu sử dụng thuyền kèo cá cược nhà cái bằng tre ít đi, hàng làm ra không bán được nên hầu hết người dân ở đây bỏ đi làm việc khác.
Vợ chồng chị Trương Thị Bích Kiều, anh Trương Văn Trung là một trong số ít hộ gia đình ở đây vẫn còn duy trì nghề này. “May mắn có các đơn đặt hàng của khu du lịch và xuất khẩu, chúng tôi mới bám trụ được với nghề gần 20 năm nay”, chị Kiều chia sẻ, kèo cá cược nhà cái của vợ chồng chị giờ đây có mặt ở Thụy Sĩ, Thái Lan, Trung Quốc,...
Thời đỉnh cao, xã An Dân có khoảng 50 hộ gia đình làm kèo cá cược nhà cái, tuy nhiên giờ đây chỉ còn mỗi gia đình chị Kiều “sống bằng nghề”, còn một vài hộ khác phụ trách các khâu nhỏ lẻ như vót tre, làm mê, lận vành,...
Theo anh Trung, việc làm kèo cá cược nhà cái vất vả mà thu nhập bấp bênh, các công đoạn chủ yếu làm thủ công nên không nhiều người mặn mà với nghề. “Một chiếc kèo cá cược nhà cái hoàn thiện giao cho khách phải mất một tuần đến 10 ngày, kể cả thời gian phơi thúng”, anh Trung nói thêm.
Để làm kèo cá cược nhà cái, người dân Phú Mỹ thường dùng loại tre mỡ (hay tre vàng) được đặt trực tiếp từ các đầu mối trong huyện Tuy An. Khi lấy về, tre được chẻ nhỏ, vót mỏng đều rồi phơi qua nắng để làm mê thúng.
Có mê kèo cá cược nhà cái, anh Trung sẽ đưa xuống hầm đất đã đào để lận vòng kèo cá cược nhà cái tròn đều, kích cỡ từ 70cm đến 3m tùy theo đơn đặt hàng. “Công đoạn này là khó khăn nhất, quyết định kèo cá cược nhà cái có tròn đẹp, thẩm mỹ hay không”, anh Trung cho hay.
Vành kèo cá cược nhà cái sẽ được gia cố bằng thanh tre to, cột chắc bằng dây cước.
Khi thành hình, kèo cá cược nhà cái được đưa đi trét phân bò rồi phơi khô, mục đích lấp đầy từng kẽ nan tránh thấm nước. Phân bò được trét đều là phân bò tươi, không trộn nước tiểu hay rơm rạ.
Sau đó kèo cá cược nhà cái được quét hỗn hợp dầu rái trộn dầu hỏa để tạo độ bóng đẹp và tăng khả năng chống nước.
Nhiều kèo cá cược nhà cái cũng được trang trí màu sắc, họa tiết sặc sỡ theo yêu cầu. Hiện giá bán ra thị trường từ 1,8 triệu đồng đến 3 triệu đồng một chiếc tùy kích cỡ. Theo ông Võ Văn Khương, Chủ tịch UBND xã An Dân (huyện Tuy An), hiện địa phương có khoảng 100 lao động làm kèo cá cược nhà cái bán thời gian, sản phẩm làm ra xuất khẩu thông qua đơn đặt hàng của gia đình chị Kiều, anh Trung. Hiện chính quyền địa phương đang ra sức vận động người dân bám nghề, kết nối với các doanh nghiệp để tìm đầu ra cho thị trường, đăng ký sản phẩm OCOP để lan tỏa thương hiệu, tăng khả năng cạnh tranh cho kèo cá cược nhà cái Phú Mỹ.
