GS. TSKH Nguyễn Mại, nguyên Thứ trưởng Bộ Kế hoạch – Đầu tư, Chủ tịch Hiệp hội tỷ lệ kèo nhà cái đầu tư nước ngoài (VAFIE) (Nguồn: VNE)

Diễn đàn Kinh tế tư nhân 2019 sẽ diễn ra từ ngày 2-3/5 tại Hà Nội. Nhân dịp này, phóng viên Báo Điện tử Tổ Quốc đã trao đổi với GS. TSKH Nguyễn Mại, nguyên Thứ trưởng Bộ Kế hoạch – Đầu tư,Chủ tịch Hiệp hội tỷ lệ kèo nhà cái đầu tư nước ngoài (VAFIE) để biết lý do tại sao kinh tế tư nhân của chúng ta chưa thực sự phát triển so với khu vực.

-Chưa bao giờ kinh tế tư nhân được Chính phủ quan tâm như hiện nay. Đây được xem là động lực quan trọng để phát triển kinh tế. Ông nhận định thế nào về hiệu quả kinh tế tư nhân mang lại cho đến thời điểm này?

GS. TSKH Nguyễn Mại:Không chỉ Chính phủ, gần đây nhất còn có Nghị quyết của Đảng về kinh tế tư nhân.

Nghị quyết này lần đầu tiên công nhận kinh tế tư nhân là động lực quan trọng để phát triển kinh tế. Và phải nói rằng quá trình phát triển kinh tế tư nhân là một quá trình khá dài. Năm 1999-2000 bắt đầu có Luật tỷ lệ kèo nhà cái. Khi đó, đề ra phương châm là tỷ lệ kèo nhà cái và người dân được làm những gì mà pháp luật cho phép.

Và từ năm 2000 - 2018, theo thống kê của Tổng cục Thống kê, có khoảng 1,5 triệu tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân ra đời. Hiện nay còn tồn tại khoảng 715.000 nghìn tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân. Việc tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân hoạt động rồi ngừng là chuyện bình thường trong nền kinh tế thị trường. Trong gần 20 năm có gần 1,5 triệu tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân đăng ký là một con số rất đáng kể. Chưa kể trong số khoảng 715.000 tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân đang hoạt động còn có 5 triệu hộ kinh doanh cá thể cũng là tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân đang hoạt động. Nếu tính một nửa trong số 5 triệu hộ kinh doanh cá thể này có đủ điều kiện để chuyển thành tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân thì chắc chắn con số tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân sẽ lên tới khoảng 3 triệu. Đây là nói về quy mô.

Về tiềm lực, trước 2010, tiềm lực tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân chưa mạnh lắm vì chủ yếu là tỷ lệ kèo nhà cái vừa và nhỏ (DNVVN), số tỷ lệ kèo nhà cái lớn chưa nhiều. Trong 10 năm từ 2000 -2010 có khoảng 500.000 tỷ lệ kèo nhà cái ra đời thì có khoảng hơn 200.000 tỷ lệ kèo nhà cái tồn tại. Nhưng từ 2011-2018, hàng năm có trên 100.000 tỷ lệ kèo nhà cái ra đời. Số tỷ lệ kèo nhà cái ngừng hoạt động cũng nhiều. Trong khoảng thời gian này, có nửa tỷ lệ kèo nhà cái tồn tại.

Đặc điểm thứ hai của tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân, là ngoài 97% DNVVN thì có 2%-3% tỷ lệ kèo nhà cái lớn. Số tỷ lệ kèo nhà cái lớn quy mô cũng khá hơn nhiều. Từ năm 2011 đến nay đã có những tập đoàn lớn "có vai vế" trong khu vực và thế giới như Vinamilk, THTrue milk, FPT, Vingroup...Thậm chí một số tỷ lệ kèo nhà cái còn lọt top 1.000 tỷ lệ kèo nhà cái dẫn đầu khu vực và thế giới. Những tập đoàn này cũng làm được nhiều công việc tiêu biểu để đất nước phát triển, như Vinfast (Vingroup) sản xuất ô tô...

Tuy nhiên, cũng vẫn phải thừa nhận rằng so với các nước trong khu vực thì số lượng tập đoàn lớn của chúng ta vẫn còn hạn chế. Quy mô của DNVVN cũng còn nhỏ hơn họ rất nhiều. Chẳng hạn, Việt Nam chỉ có khoảng 7-8 tỷ phú nhưng Thái Lan có vài chục tỷ phú. Các tập đoàn của Thái Lan cũng vào Việt Nam mua rất nhiều tỷ lệ kèo nhà cái, từ siêu thị đến beer... Họ mua rất nhiều tỷ lệ kèo nhà cái của chúng ta. Malaysia cũng là một quốc gia có nhiều tỷ phú như vậy...

-Vậy theo ông, nguyên nhân do đâu mà nền kinh tế tư nhân của chúng ta còn chưa lớn mạnh so với khu vực?

GS. TSKH Nguyễn Mại:Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc từng nói phải làm thế nào để hỗ trợ nhanh để DNVVN có quy mô lớn lên hơn nữa, và hỗ trợ tỷ lệ kèo nhà cái lớn để họ làm chủ thị trường trong nước và xuất hiện nhiều hơn ra thị trường thế giới. Đây là hướng Nhà nước cần làm. Rõ ràng hiện nay cơ chế chính sách, luật pháp chưa hoàn chỉnh và đặc biệt là bộ máy Nhà nước, thái độ công chức Nhà nước cũng chưa đáp ứng yêu cầu một nhà nước kiến tạo, nhà nước điện tử theo cách mạng 4.0.

Bên cạnh đó, các tập đoàn hiện nay có chiến lược rất rõ nhưng sự phối hợp giữa các tập đoàn với nhau tại thị trường trong nước, đặc biệt là đầu tư ra thị trường nước ngoài phải cần được lưu ý.

Tôi đánh giá cao trường hợp Tập đoàn HAGL và Thaco hợp tác nhằm tháo gỡ khó khăn cho HAGL. Sự hỗ trợ giữa các tập đoàn với nhau như vậy cần được khuyến khích. Nếu giải quyết những vấn đề như vậy thì kinh tế tư nhân Việt Nam sẽ mạnh lên nhiều.

-Thời gian qua, Chính phủ đã có nhiều cuộc gặp gỡ, trao đổi với tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân nhằm nắm bắt, giải quyết những khúc mắc cho nền kinh tế tư nhân phát triển. Tuy nhiên, ông có cho rằng, Chính phủ đã kiến tạo rồi thì phía tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân cũng cần phải tự đổi mới, có năng lực, trách nhiệm hơn nữa?

GS. TSKH Nguyễn Mại:Tôi không nghĩ rằng chúng ta không nên lo lắng chuyện tỷ lệ kèo nhà cái phải tự đổi mới. Bởi tỷ lệ kèo nhà cái phải chống chọi, cạnh tranh với thị trường rất khốc liệt nên điều mà người ta rất tâm đắc là vốn để mua công nghệ, du nhập thị trường, maketing… họ đều đã phải lo. Thứ hai là vấn đề cạnh tranh về chất lượng, giá cả cũng vậy.

Điều mà chúng ta nói rất nhiều là để cho DNNVV tham gia chuỗi thì phải có tỷ lệ kèo nhà cái đầu đàn, phải tổ chức theo chuỗi. Những tỷ lệ kèo nhà cái lớn gồm cả tỷ lệ kèo nhà cái quốc doanh và tập đoàn tư nhân đều phải làm đầu tàu cho các tỷ lệ kèo nhà cái nhỏ tham gia vào chuỗi.

Ảnh minh hoạ (Nguồn: Vneconomy)

Hay vừa rồi, ngân hàng đã đề ra một hướng rất đúng. Đó là việc một tỷ lệ kèo nhà cái cần vốn để đầu tư, như DNVVN chỉ cần dăm ba tỷ đồng nhưng lại đòi hỏi họ phải có cơ sở vật chất để thế chấp thì rất khó.

Do đó, gần đây có sự thay đổi đó là tín nhiệm đối với ngân hàng. Tín nhiệm này thông qua sổ sách chứng từ công khai minh bạch và năng lực của tỷ lệ kèo nhà cái để vay vốn. Tôi cho rằng, giải quyết được vấn đề như vậy thì tỷ lệ kèo nhà cái mới có cơ sở phát triển.

Hay như việc thay đổi chính sách thường xuyên cũng khiến tỷ lệ kèo nhà cái lâm vào khó khăn, kể cả tỷ lệ kèo nhà cái lớn. Vì thế, cần phải ổn định về thể chế chính sách, luật thuế, luật hải quan...

Ngoài ra, Nhà nước cũng phải hỗ trợ tỷ lệ kèo nhà cái. Tôi được biết vẫn còn tình trạng "hành" tỷ lệ kèo nhà cái. Nhiều trường hợp tỷ lệ kèo nhà cái muốn thay đổi tên cũng phải mất hàng năm vì không có "phong bì" đầy đủ theo mức yêu cầu...

-Trong bối cảnh hội nhập, ông có cho rằng, công nghệ số là điều kiện quan trọng để tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân phát triển, bắt kịp với kinh tế tư nhân của khu vực?

GS. TSKH Nguyễn Mại:Các tỷ lệ kèo nhà cái có chuyên môn về công nghệ thông tin, về kinh tế số đã phát triển rất nhiều. Các tỷ lệ kèo nhà cái ứng dụng kinh tế số thời gian qua cũng tăng lên.

Tôi rất thích xem chương trình Cà phê Sáng vì luôn có những điển hình về start-up. Họ là những người có triển vọng. Những hoài bão của những người khởi nghiệp cần được khuyến khích.

Nền kinh tế số là nền kinh tế đổi mới. Việt Nam muốn tham gia kinh tế số cũng giống như nhiều quốc gia khác trên thế giới. Dù Việt Nam tham gia chậm hơn các nước như Đức, Mỹ… nhưng cũng có những mặt chúng ta tiên phong như ngành công nghệ 5G chẳng hạn, chúng ta chỉ đi sau Hàn Quốc. Năm 2020, 5G của chúng ta sẽ phủ sóng toàn quốc.

Như vậy để biết rằng, tỷ lệ kèo nhà cái tư nhân của chúng ta hoàn toàn có điều kiện, năng lực để đi vào kinh tế số. Vì thế, phải khuyến khích các tỷ lệ kèo nhà cái tiếp cận đầu tư con người, công nghệ để đưa Việt Nam thành một nền kinh tế số dẫn đầu khu vực, như hiện nay chúng ta chỉ xếp sau Singapore về công nghệ thông tin.

-Xin cảm ơn ông!