Một phán quyết mang tính bước ngoặt của Tòa trọng tài thường trực (PCA) về vụ kiện của Philippines đối với những tuyên bố chủ quyền trái phép của Trung kèo nhà cái malaysia trên Biển Đông, sắp được công bố ngày 12/7 sẽ là một phép thử đối với luật pháp kèo nhà cái malaysia tế và các cường kèo nhà cái malaysia trên thế giới.

Phiên tòa ngày 24/11/2015 khi Tòa PCA nghe Philippines trình bày vụ kiện. (Nguồn: AP)

Vụ kiện tập trung vào nội dung gì?

Sau nhiều năm đàm phán ngoại giao không mang lại hiệu quả, Philippines đã đưa tranh chấp với Trung kèo nhà cái malaysia ra tòa trọng tài kèo nhà cái malaysia tế vào tháng 1/2013, bất chấp những cảnh báo về một phản ứng dữ dội trên phương diện ngoại giao và kinh tế của Bắc Kinh.

Trung kèo nhà cái malaysia từ lâu đã tuyên bố muốn đàm phán trực tiếp với Philippines và các bên liên quan khác theo cách mà ảnh hưởng và sức nặng về kinh tế của Bắc Kinh sẽ là một lợi thế. Đồng thời, nước này cũng kiên quyết phản đối đưa tranh chấp Biển Đông ra các diễn đàn kèo nhà cái malaysia tế, điều có thể sẽ khiến Mỹ can thiệp.

Philippines đã đưa ra 15 vấn đề trong vụ kiện, bao gồm việc yêu cầu Tòa PCA tuyên bố yêu sách chủ quyền của Trung kèo nhà cái malaysia, được gọi là đường chín đoạn, bao quanh gần như toàn bộ lãnh thổ Biển Đông là phi pháp, dựa trên Công ước Liên Hợp kèo nhà cái malaysia về Luật Biển (UNCLOS). Trung kèo nhà cái malaysia và Philippines nằm trong số hơn 160 nước ký Công ước này năm 1982, - được coi như hiến pháp điều chỉnh và quy định quyền của các kèo nhà cái malaysia gia trong việc sử dụng đại dương trên thế giới.

Philippines cũng yêu cầu tòa án chỉ rõ liệu một số khu vực tranh chấp là các hòn đảo, mỏm san hô – chỉ lộ ra khi triều thấp hoặc các bãi dài có thuộc vùng lãnh hải kèo nhà cái malaysia gia theo luật biển hay không. Manila cũng đề nghị PCA tuyên bố Trung kèo nhà cái malaysia đã vi phạm quy ước về luật biển khi thực hiện các hoạt động đánh bắt cá và bồi đắp – điều vi phạm quyền hàng hải của Philippines.

Tranh chấp Biển Đông được bắt đầu như thế nào?

Mặc dù tranh chấp đã diễn ra trong nhiều thập kỷ, căng thẳng dần dần leo thang dưới thời cựu Tổng thống Philippines Benigno Aquino III và lên đến đỉnh điểm vào năm 2012 khi Trung kèo nhà cái malaysia kiểm soát hoàn toàn bãi cạn Scarborough.

Trong khi đó, các tàu bảo vệ bờ biển của Trung kèo nhà cái malaysia cũng bao quanh bãi Hãi Sâm, Trường Sa, ngăn cản các tàu cá Philippines vào khai thác trong khi cản trở việc tiếp tế lương thực và nhu yếu phẩm của Philippines cho các binh sĩ đồn trú gần đó.

TheoAP, người Philippines cho biết họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc đưa tranh chấp này ra tòa trọng tài kèo nhà cái malaysia tế.

Phán quyết sẽ thay đổi điều gì?

Phán quyết cuối cùng của tòa án sắp tới mang tính ràng buộc pháp lý với Trung kèo nhà cái malaysia và Philippines. Tuy nhiên, việc Trung kèo nhà cái malaysia tuyên bố bác bỏ vụ việc và do phiên tòa thiếu cơ chế thực thi phán quyết đã làm giảm sức nặng theo kỳ vọng của Philippines.

Cựu Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario, người dẫn đầu việc nộp đơn kiện chống lại Trung kèo nhà cái malaysia, nói rằng một phán quyết ủng hộ bất cứ vấn đề nào trong 15 nội dung mà Philippines đưa ra, đặc biệt là về yêu cầu tòa khẳng định tuyên bố đường chín đoạn của Trung kèo nhà cái malaysia là phi lý theo UNCLOS sẽ là một đòn giáng mạnh vào Bắc Kinh và là một chiến thắng tinh thần đối với Philippines.

Chính phủ Philippines, các nhà ngoại giao Philippines cho biết, có thể làm việc với Washington và các nước khác để yêu cầu Trung kèo nhà cái malaysia tuân thủ trên các diễn đàn ngoại giao trên toàn thế giới, kể cả tại Liên Hợp kèo nhà cái malaysia.

Nếu như không thực hiện, Trung kèo nhà cái malaysia có nguy cơ bị mất uy tín nghiêm trọng tại thời điểm nước này đang nỗ lực mở rộng ảnh hưởng chính trị và kinh tế trên sân khấu thế giới.

Ông Carpio cũng đã vẽ ra một bức tranh tối màu nếu tòa PCA không ra phán quyết chỉ trích Trung kèo nhà cái malaysia và đưa ra các khả năng rằng Bắc Kinh sẽ thực thi tuyên bố đường chín đoạn như đường biên giới kèo nhà cái malaysia gia, còn Mỹ sẽ đẩy mạnh hoạt động tuần tra để thúc đẩy tự do hàng hải trong khi các bên có liên quan sẽ bị cuốn vào một cuộc chạy đua vũ trang nguy hiểm.

"Biện pháp phòng thủ duy nhất của các kèo nhà cái malaysia gia ven biển sẽ là mua tàu chiến, máy bay chiến đấu và các tên lửa chống tàu," ông Carpio nói. "Căng thẳng sẽ tăng lên. Biển Đông sẽ trở nên hỗn loạn."

Tại sao Trung kèo nhà cái malaysia từ chối tham gia vụ kiện này?

Trung kèo nhà cái malaysia đã lập luận rằng tòa PCA không có thẩm quyền để xử lý vụ kiện của Philippines, bởi vì tranh chấp này liên quan đến vấn đề chủ quyền, điều nằm ngoài quyền tài phán của tòa án.

Bắc Kinh cũng tuyên bố tranh chấp ở Biển Đông thuần túy là vấn đề của các nước châu Á, và những "người ngoài" như Mỹ không có quyền can thiệp.

Trong khi đó, Manila phản hồi rằng, việc Trung kèo nhà cái malaysia không tham gia vụ kiện vì nước này biết rằng những cơ sở lịch sử cho các tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh không còn được công nhận trong những hiệp ước kèo nhà cái malaysia tế hiện đại như UNCLOS.

Phản ứng của dư luận kèo nhà cái malaysia tế

Mỹ, Anh và Liên minh châu Âu đã tuyên bố ủng hộ vụ kiện trong khi cuộc chiến ngoại giao về vấn đề này cũng đặt nhiều kèo nhà cái malaysia gia và các khối nhỏ hơn vào tình thế khó khăn, điển hình như Hiệp hội các kèo nhà cái malaysia gia Đông Nam Á (ASEAN), với 4 kèo nhà cái malaysia gia liên quan trực tiếp trong tranh chấp.

Philippines đã nỗ lực kêu gọi ASEAN ra tuyên bố chung để yêu cầu Trung kèo nhà cái malaysia tôn trọng phán quyết của tòa trọng tài nhưng điều này vẫn chưa được thực hiện do nguyên tắc cơ bản của ASEAN là ra quyết định dựa trên đồng thuận, nên chỉ cần một nước không đồng tình thì vấn đề không thể thông qua.

Bên cạnh đó, Malaysia, Indonesia và Singapore cũng hết sức thận trọng trong các quyết định liên quan tới Trung kèo nhà cái malaysia.

Còn Bắc Kinh nói rằng có nhận được sự ủng hộ của 40-60 kèo nhà cái malaysia gia, nhưng cho tới nay chưa đưa ra danh sách chính thức những nước này, phần lớn thuộc châu Phi nằm sâu trong lục địa, và các đảo kèo nhà cái malaysia nhỏ ở Thái Bình Dương – khu vực nhận hỗ trợ kinh tế đáng kể của Trung kèo nhà cái malaysia.

(Theo AP)